Fotografie
Fotografie
Lange sluitertijd fotografie heeft al langere tijd mijn aandacht. In het verleden heb ik al weleens wat pogingen gedaan om het mistige water effect met lange sluitertijd te bereiken. In de tussenliggende tijd heb ik wat dingetjes aangeschaft die het gemakkelijker moeten maken om tot een lange sluitertijd te komen, ook overdag. Om de verschillende zaken eens op een rijtje te zetten geef ik hieronder een uitleg over de filters die gebruikt kunnen worden om een lange sluitertijd foto te maken. 
Het belangrijkste filter om een lange sluitertijd te bereiken is het ND filter. ND staat voor Neutral Density en wordt ook vaak aangeduid als grijsfilter. Een perfect ND filter zou het licht onveranderd door moeten laten. Dat wil zeggen dat een ND filter geen effect zou mogen hebben op de kleuren. Of je een locatie nu fotografeert met of zonder Neutral Density filter, het resultaat zou qua kleuren gelijk moeten zijn. Maar je voelt het natuurlijk al aankomen. Jammer genoeg is dat niet altijd het geval. Het ene ND Filter is het andere in ieder geval niet. En daarmee kan ik ook alvast verklappen dat de prijs gelijk toeneemt met de kwaliteit. Met andere woorden: een goed grijsfilter kost geld. Stel dat je een B+W 106 ND filter hebt aangeschaft. Dit filter vermindert de hoeveelheid licht met 6 f-stops. Maar wat kun je nu met deze info? Het lijkt ingewikkelder dan het feitelijk is. Stel dat je een landschap fotografeert en de lichtmeting geeft aan dat je een sluitertijd van 1/60e seconde nodig hebt voor een juiste belichting. Maar je wil juist het effect van een lange sluitertijd in je foto. Dan is het genoemde B+W 106 ND filter je redding. Schroef dit filter op je lens en je kunt de sluitertijd van 1/60e met 6 stops verminderen: 1 stop minder: 1/30s 2 stops minder: 1/15s 3 stops minder: 1/8s 4 stops minder: 1/4s 5 stops minder: 1/2s 6 stops minder: 1s Een foto die normaal gesproken met 1/60e seconde gemaakt wordt heeft nu ineens 1 seconde nodig. Dus heel basic bekeken is een ND Filter een accessoire die het licht met een bepaalde factor vermindert. En omdat het licht wordt gefilterd, heeft de sensor meer tijd nodig om de juiste hoeveelheid licht op te vangen. Op deze manier creëer je dus zelf een lange sluitertijd. 
Als eerste zie je de f-stop vermindering. Om weer even bovenstaand B+W 106 ND filter aan te halen: die reduceert het licht met 6 stops. Kijk je in de tabel, dan zie je dat die waarde gelijk staat aan 1.8 Optical Density (optische dichtheid) of een filter factor van 64. Als tweede zie je Optical Density. Dat is een duur woord voor absorptiefactor. Maar omdat we met dure woorden niet veel verder komen wil je graag weten wat het getal dan betekent. Wat zegt het je als je een ND 0.9 filter ziet liggen? Kijk in de tabel en je ziet dat ND 0.9 gelijk staat aan een filter factor 8 en dus een lichtvermindering geeft van 3 stops. Als laatste zie je de filter factor. Hoya is een fabrikant die deze term gebruikt voor hun filters. Kijk maar eens naar het assortiment en je ziet dan filters als ND4, ND8 en meer. Die getallen geven de filter factor aan. In de tabel kun je weer zien waar dat aan gelijk staat: ND4 is gelijk aan ND 0.6 ofwel 2 stops lichtreductie. 
Het schroeffilter ziet er uit als elk willekeurig filter. Je kunt het gewoon voor op de lens schroeven. Het filterhoudersysteem (vaak bekend als Cokin-systeem) is net even wat anders. Voor op de lens schroef je een ring, waarop de filterhouder geplaatst wordt. In de filterhouder kunnen (tot 3 stuks) filterplaten geplaatst worden. Beide systemen hebben zo hun voor- en nadelen. 
Maar gelukkig is er een eenvoudige oplossing voor dit probleem: een GND Filter. Dit is een filter met een verloop erin. Het bovenste deel is donkerder dan het onderste deel. Op deze manier wordt het een stuk eenvoudiger om een landschap te fotograferen en toch een goede belichting toe te passen. Zowel de luchtpartij als de voorgrond kunnen nu juist belicht worden. Deze GND Filters zijn verkrijgbaar in de Hard en Soft variant. De Soft variant heeft een geleidelijker overgang van licht naar donker dan de Hard variant. Hieronder enkele van mijn resultaten van lange sluitertijd fotografie met een ND Filter: 
Iemand die ik bewonder om zijn minimalistische lange sluitertijden foto's is Marco Maljaars, klik hier voor zijn laatste werk.
Manueel fotograferen (M-stand)
Fotograferen met een lange sluitertijd, en dus met een ND Filter, betekent in de praktijk al gauw dat je manueel gaat fotograferen. Hoewel het technisch wel mogelijk is om de camera de lichtmeting te laten doen, is mijn ervaring dat die lichtmeting vaak te donker uitvalt. Hoe en waarom weet ik ook niet, en dat boeit me ook niet, maar blijkbaar heeft de lichtmeter toch wat moeite met de verminderde hoeveelheid licht die een ND filter doorlaat. Dit probleem doet zich niet alleen voor met de donkerste ND filters, maar ook met de lichtere filters. Daarom is het verstandig om direct manueel te gaan fotograferen. Je koopt tenslotte een ND Filter om een bepaald effect (de lange sluitertijd) te bereiken. Waarom zou je dan aan de camera overlaten wat er precies moet gebeuren? Jij bent tenslotte het creatieve brein, niet de camera!Wat is een ND filter eigenlijk?
Het belangrijkste filter om een lange sluitertijd te bereiken is het ND filter. ND staat voor Neutral Density en wordt ook vaak aangeduid als grijsfilter. Een perfect ND filter zou het licht onveranderd door moeten laten. Dat wil zeggen dat een ND filter geen effect zou mogen hebben op de kleuren. Of je een locatie nu fotografeert met of zonder Neutral Density filter, het resultaat zou qua kleuren gelijk moeten zijn. Maar je voelt het natuurlijk al aankomen. Jammer genoeg is dat niet altijd het geval. Het ene ND Filter is het andere in ieder geval niet. En daarmee kan ik ook alvast verklappen dat de prijs gelijk toeneemt met de kwaliteit. Met andere woorden: een goed grijsfilter kost geld. Stel dat je een B+W 106 ND filter hebt aangeschaft. Dit filter vermindert de hoeveelheid licht met 6 f-stops. Maar wat kun je nu met deze info? Het lijkt ingewikkelder dan het feitelijk is. Stel dat je een landschap fotografeert en de lichtmeting geeft aan dat je een sluitertijd van 1/60e seconde nodig hebt voor een juiste belichting. Maar je wil juist het effect van een lange sluitertijd in je foto. Dan is het genoemde B+W 106 ND filter je redding. Schroef dit filter op je lens en je kunt de sluitertijd van 1/60e met 6 stops verminderen: 1 stop minder: 1/30s 2 stops minder: 1/15s 3 stops minder: 1/8s 4 stops minder: 1/4s 5 stops minder: 1/2s 6 stops minder: 1s Een foto die normaal gesproken met 1/60e seconde gemaakt wordt heeft nu ineens 1 seconde nodig. Dus heel basic bekeken is een ND Filter een accessoire die het licht met een bepaalde factor vermindert. En omdat het licht wordt gefilterd, heeft de sensor meer tijd nodig om de juiste hoeveelheid licht op te vangen. Op deze manier creëer je dus zelf een lange sluitertijd. Verwarring ND filter aanduiding
De aanduidingen die diverse fabrikanten voor hun grijsfilters gebruiken zijn ronduit verwarrend. Zo zijn er merken die 0.3, 0.6 en 0.9 ND filters verkoopt, terwijl een ander merk het heeft over ND2, ND4 en ND8 filters en weer een ander 2, 4, 8 en 10 stops ND Filters verkoopt. Om het een beetje overzichtelijk te maken zie je hieronder een kleine tabel.Als eerste zie je de f-stop vermindering. Om weer even bovenstaand B+W 106 ND filter aan te halen: die reduceert het licht met 6 stops. Kijk je in de tabel, dan zie je dat die waarde gelijk staat aan 1.8 Optical Density (optische dichtheid) of een filter factor van 64. Als tweede zie je Optical Density. Dat is een duur woord voor absorptiefactor. Maar omdat we met dure woorden niet veel verder komen wil je graag weten wat het getal dan betekent. Wat zegt het je als je een ND 0.9 filter ziet liggen? Kijk in de tabel en je ziet dat ND 0.9 gelijk staat aan een filter factor 8 en dus een lichtvermindering geeft van 3 stops. Als laatste zie je de filter factor. Hoya is een fabrikant die deze term gebruikt voor hun filters. Kijk maar eens naar het assortiment en je ziet dan filters als ND4, ND8 en meer. Die getallen geven de filter factor aan. In de tabel kun je weer zien waar dat aan gelijk staat: ND4 is gelijk aan ND 0.6 ofwel 2 stops lichtreductie. Wanneer gebruik je een ND filter
Je weet nu wat een Neutral Density filter is en hoe het werkt. Maar dan blijft nog één vraag over… wanneer gebruik je nu eigenlijk een ND filter? Ik geef je hier een drietal redenen om zo’n grijsfilter aan te schaffen.- Om lange sluitertijden te creëren wanneer het normaal gesproken niet mogelijk is. Bijvoorbeeld: een belichting van 60 seconden is overdag normaliter niet mogelijk. Dat geeft een witte foto. Maar het wordt mogelijk met een ND Filter. Lange sluitertijden overdag kunnen een heel interessant en sfeervol effect geven.
- Soms is er zoveel licht aanwezig dat fotograferen met een groot diafragma zal resulteren in een (zwaar) overbelichte foto. Een ND filter kan je dan helpen de hoeveelheid licht binnen aanvaardbare grenzen te brengen.
Schroeffilter of een filterhoudersysteem
Er zijn diverse fabrikanten die ND filters produceren. Maar ga je goed kijken, dan zijn er uiteindelijk maar twee systemen binnen de ND filters.- Het schroeffilter
- Het filterhoudersysteem
Het schroeffilter ziet er uit als elk willekeurig filter. Je kunt het gewoon voor op de lens schroeven. Het filterhoudersysteem (vaak bekend als Cokin-systeem) is net even wat anders. Voor op de lens schroef je een ring, waarop de filterhouder geplaatst wordt. In de filterhouder kunnen (tot 3 stuks) filterplaten geplaatst worden. Beide systemen hebben zo hun voor- en nadelen. Voordelen schroeffilter
- Ze zijn klein en nemen nauwelijks ruimte in beslag in je cameratas.
- Diverse fabrikanten maken schroeffilters, ze zijn goed verkrijgbaar.
- Stapelbaar en te combineren met andere filters. Een mooie combinatie is een ND filter met een polarisatiefilter.
- De echte donkere ND filters zoals de 10 stops of meer zijn alleen verkrijgbaar als schroeffilter.
Nadelen schroeffilter
- Vaak duurder dan het filterhoudersysteem.
- Het is geen “one size fits all”. Als je lenzen hebt met een verschillende diameter dan heb je verloopringen nodig en moet je de grootste filtermaat aanschaffen. Of twee verschillende maten.
- Sommige lenzen draaien bij het in- en uitzoomen. Dat kan lastig zijn wanneer je een filter opschroeft. Voor je het weet heb je een iets andere brandpunt of een ander focuspunt.
Voordelen filterhoudersysteem
- Relatief goedkoper.
- Eén filtermaat voor meerdere lenzen. Je hebt maar één houder nodig waar de filters in gaan. Alleen de ring tussen de lens en houder varieert.
Nadelen filterhoudersysteem
- Afhankelijk van je systeem en hoeveel filters je gebruikt, kan dit systeem de nodige plek opeisen in je cameratas.
- De filters die je gebruikt in het filterhoudersysteem zijn veel gevoeliger voor krassen of zelfs breken. Maar dat ligt natuurlijk erg veel aan je eigen voorzichtigheid.
GND filters
Het Gradueel Neutral Density (GND) filter is eigenlijk niet echt een filter speciaal voor lange sluitertijd fotografie. Toch wordt het er vaak bij gebruikt en kan het een heel nuttige toevoeging zijn om je foto’s te verbeteren. Een herkenbaar probleem bij het fotograferen van landschappen is dat je of de luchtpartij overbelicht en/of de voorgrond onderbelicht. Je kunt dit natuurlijk wel oplossen met het toepassen van HDR, of gewoon een beetje schipperen door qua belichting in het midden te gaan zitten. Maar dat is niet echt een bevredigende oplossing wat mij betreft.Maar gelukkig is er een eenvoudige oplossing voor dit probleem: een GND Filter. Dit is een filter met een verloop erin. Het bovenste deel is donkerder dan het onderste deel. Op deze manier wordt het een stuk eenvoudiger om een landschap te fotograferen en toch een goede belichting toe te passen. Zowel de luchtpartij als de voorgrond kunnen nu juist belicht worden. Deze GND Filters zijn verkrijgbaar in de Hard en Soft variant. De Soft variant heeft een geleidelijker overgang van licht naar donker dan de Hard variant. Hieronder enkele van mijn resultaten van lange sluitertijd fotografie met een ND Filter: Iemand die ik bewonder om zijn minimalistische lange sluitertijden foto's is Marco Maljaars, klik hier voor zijn laatste werk.