Diafragma – ken je f/getallen

Binnen de fotografie is er geen getal zo belangrijk als het zogenaamde f/getal. Dit is een serie (op het oog willekeurige) getallen die de grootte van het diafragma weergeven. Het is een logaritmische schaal die als volgt wordt weergegeven: f/1 -> 1.4 -> 2 -> 2.8 -> 4 -> 5.6 -> 8 -> 11 -> 16 -> 22 -> 32.

Op het eerste gezicht lijkt dit een reeks losstaande en willekeurige getallen. Gelukkig is er een ezelsbruggetje waarmee je deze serie vrij gemakkelijk kunt onthouden. En dat is erg belangrijk wanneer je snel een aanpassing wilt doen aan je belichting met behulp van je diafragma.

Wat maakt deze serie getallen nu zo speciaal?

De f/getallen in deze logaritmische serie worden ook wel hele stops genoemd. En wat het echt bijzonder maakt is dat ieder volgend getal precies tweemaal of de helft van het licht doorlaat als het voorgaande f/getal.

Bijvoorbeeld: f/5.6 laat precies tweemaal zoveel licht door als f/8. Dit betekent dat wanneer je fotografeert met f/5.6 en je wilt naar f/8 maar met dezelfde belichting, je ervoor moet zorgen dat de sluitertijd precies tweemaal zo lang wordt (omdat f/8 slechts de helft licht doorlaat als f/5.6).

Stel dat je fotografeert op 1/100s op f/5.6, dan zul je bij f/8 naar een sluitertijd van 1/50s toe moeten. Wanneer je nu deze reeks f/getallen uit je hoofd kent oftewel kunt dromen, dan kun je veel sneller en gemakkelijk switchen tussen f/getallen en de nieuwe bijbehorende sluitertijd kunnen berekenen.

Wellicht heeft jouw camera ook nog tussenliggende f/getallen die tussen de hele stops in liggen. Gewoonlijk in stapjes van een halve of een derde stop. Dus ook hier geldt: ken je de reeks hele stops, dan weet je ook wat je moet doen bij de tussenliggende stops.

Waar komt zo’n vreemde reeks vandaan?

Het f/getal is de verhouding tussen het brandpuntsafstand en de diameter van het diafragma: f/getal = (brandpuntsafstand) gedeeld door (diafragma diameter) Bijvoorbeeld: je fotografeert met een 100mm lens (dat is het brandpuntsafstand) en de diameter (doorsnede) van het diafragma is 25mm, dan ik het f/getal 4 (100/25).

In eerste instantie zou je denken dat het verdubbelen van de diafragma diameter ook tweemaal zoveel licht zou doorlaten. Maar dat is niet het geval, want het verdubbelen van de diafragma diameter geeft meer dan een verdubbeling van het oppervlaktegebied van het diafragma. Het is het oppervlaktegebied van het diafragma dat verdubbeld moet worden om tweemaal zoveel licht door te laten. Om dat de bereiken moet je de diameter van het diafragma vermenigvuldigen met de wortel van 2, dat is ongeveer 1.414; en dat is meteen de reden waarom hele stops met stapjes van factor 1.414 lopen! 2.8 = 2.0 * 1.414 4 = 2.8 * 1.414 5.6 = 4 * 1.414 …en zo gaat het verder…

Verwarrend, nietwaar?

Een ezelsbruggetje om de reeks f/getallen te kunnen onthouden is dat de getallen steeds om en om verdubbelen. Kijk maar eens naar de vetgedrukte f/getallen: f/1 -> 1.4 -> 2 -> 2.8 -> 4 -> 5.6 -> 8 -> 11 -> 16 -> 22 -> 32 en f/1 -> 1.4 -> 2 -> 2.8 -> 4 -> 5.6 -> 8 -> 11 -> 16 -> 22 -> 32.

Misschien helpt je dat om de reeks wat gemakkelijker van buiten te leren. Om het ook even met een visueel voorbeeld duidelijk te maken zie je hieronder twee foto's.

Wijd open diafragma, laag f-getal, veel licht door de lens, kleine scherptediepte

Ver gesloten diafragma, hoog f-getal, weinig licht door de lens, grote scherptediepte

Hieronder vind je een korte uitleg over wat diafragma is en doet uit de cursus Basiskennis Fotografie:

Ik begrijp dat dit misschien wel de eerste keer is dat je wiskunde gerelateerd ziet aan fotografie, dus als je iets niet volgt, laat het dan even weten in een reactie via het contactformulier!