Weg van de Automatische stand op je camera

Voor vrijwel iedereen die voor het eerst fotografeert met een systeemcamera of spiegelreflexcamera zal het herkenbaar zijn: je begint voorzichtig met de Automaat. Want het kan en warempel, de camera maakt heel vaak ook nog mooie foto’s in deze stand. Maar dan… dan begint het op een gegeven moment toch te kriebelen.

Want geef toe, je koopt zo’n camera toch niet om die als verzwaarde ‘Point & Shoot’ camera te gebruiken? Nee toch? Als ik naar mezelf kijk dan was het eigen baas zijn over de camera juist één van de hoofdredenen om een spiegelreflexcamera aan te schaffen. Maar goed, van de automaat af. En dan? Welke stand kies je dan? Kijk je op het instelwiel op je camera dan zie je meerdere standen. Natuurlijk de groene Automaat, maar ook een P, A(v), S of T en natuurlijk de M. En misschien nog wat fancy keuzestanden als een tulp, een portret, een sport of een landschap.

De M-stand heeft voor velen iets weg van de heilige graal in fotografie. Want je bent pas een ‘echte fotograaf’ als je in de M-stand fotografeert, hoor je vaak. Maar niets is minder waar. Laat die M-stand maar lekker voor wat het is. Die komt later wel. De gemakkelijkste keuze is in heel veel gevallen de A- of Av-stand. Er zijn altijd uitzonderingen, maar in 90% van de tijd staat mijn camera ingesteld op de A-stand.

Die A staat voor Aperture Priority ofwel Diafragmavoorkeuze. En daar ga ik in dit artikel wat dieper op in. Lees je mee?

Wat is het diafragma

Voordat we gaan kijken hoe we de camera instellen in de A-stand, de Diafragmavoorkeuzestand, wil ik eerst even een moment kijken naar wat het diafragma nu eigenlijk doet. De term diafragma staat voor de hoeveelheid licht die door de lens naar binnen kan. Denk daarbij maar aan de waterkraan. Hoe verder die open staat, hoe meer water er doorheen komt.

Of een andere bekende vergelijking is die met de iris van een oog. Die gaat in het donker heel ver open om zoveel mogelijk licht binnen te laten. Terwijl die juist gesloten wordt wanneer er heel veel licht is. Het diafragma kan, net als de kraan en je iris, in stapjes open en dicht, afhankelijk van de hoeveelheid licht.

Diafragmavoorkeuze instellen op je camera

De Diafragmavoorkeuzestand wordt op de camera aangeduid met de afkorting A of Av, en die staan meestal op een draaiknop op je camera. Heb je de A-stand op de draaiknop ingesteld op de A dan heb je de mogelijkheid om zelf het diafragma in ter stellen. Jij bepaalt dan hoe ver het diafragma open of dicht gaat. Dat instellen doe je op de camerabody zelf, de werking zit in de lens.

Welke diafragmawaarden je kunt instellen hangt af van de gebruikte lens. Niet elke lens heeft dezelfde diafragmawaarden. Elke verandering in de diafragmawaarde heet een f-stop. Meestal gaat dat in stapjes van 1/3 f-stop. Ofwel 3 klikjes is een hele f-stop. Belangrijk om te onthouden is dat een laag f-getal een wijd open diafragma en veel inkomend licht betekent. Een hoog f-getal is een gesloten diafragma met weinig licht.

Hoe werkt de Diafragmavoorkeuzestand

Wanneer jij de diafragmawaarden verandert in de camera zal de camera zelf de sluitertijd aanpassen. Daarmee houdt de camera zelf een correcte lichtmeting in de gaten. Kijk eens even mee hoe dat werkt: Stel je wilt een foto maken, een portret of een bloem bijvoorbeeld. Dat doe je overdag bij daglicht. Je wilt de persoon of bloem scherp in beeld en de achtergrond vervaagd.

Dan kies je voor een wijd open diafragma, dus een laag f-getal, bijvoorbeeld f/4 waardoor er veel licht door de lens kan. Met behulp van de lichtmeter bepaalt camera zelf de juiste sluitertijd om tot een correcte belichting te komen. Doe je zoiets in de schemering, dan zal de sluitertijd veel langer zijn, waardoor je misschien wel een statief nodig hebt.

Stel je wilt een foto maken van een landschap in het blauwe uurtje. En je wilt zoveel mogelijk scherp in beeld hebben. Dan gebruik je een gesloten diafragma, een hoog f-getal, bijvoorbeeld f/11 of f/16. Daardoor kan er weinig licht door de lens. Tel daarbij ook nog eens dat er in het blauwe uurtje weinig licht beschikbaar is en je weet meteen dat een statief onmisbaar is om een goede foto te maken. Doe je dat niet, dan krijg je onherroepelijk te maken met bewegingsonscherpte.

Belangrijk bij-effect van het diafragma

Het zal je al wel opgevallen zijn dat het diafragma meer effect heeft dan alleen de hoeveelheid licht die door de lens kan. Het woord scherptediepte is namelijk gevallen. Dat is ook een belangrijk effect wat het diafragma heeft.

Een wijd open diafragma geeft een kleine scherptediepte, denk daarbij aan een portretfoto. En een gesloten diafragma geeft een grote scherptediepte, denk daarbij aan een landschap.

Zoals ik eerder schreef: jouw instellingen van het diafragma hebben effect op de sluitertijd die de camera zelf berekent. Afhankelijk van de hoeveelheid licht kan de sluitertijd zodanig lang worden dat uit de hand fotograferen niet meer (goed) mogelijk is. Hou daarom de sluitertijd goed in de gaten en gebruik indien nodig een statief.

Maak in elk geval niet de fout die ik geregeld hoor en zie: “de sluitertijd wordt te lang en daarom ga ik naar de M-stand, want dan kan ik een kortere sluitertijd instellen…” want dat is niks meer dan jezelf foppen. Je foto wordt dan gewoon te donker.

Conclusie

Fotograferen in de Diafragmavoorkeuze is een eerste stap om de Automatische stand achter je te laten. Dat betekent een stukje uit de comfortzone, want je loopt tegen wat nieuwe begrippen aan. Diafragma en sluitertijd en daarbij hoort ook de belichtingsdriehoek.

Probeer die te begrijpen, want dat is de sleutel tot het begrijpen wat de camera doet en hoe je die dan naar jouw wens instelt. De Diafragmavoorkeuze is een Semi-automatische stand, net zoals de Sluitertijdvoorkeuze dat is. Niet volledig vanzelf zoals de stand Automatisch en ook niet volledig alles zelf instellen in de M-stand.

Nee, in de Diafragmavoorkeuzestand heb je invloed op het diafragma (en ook de ISO als je dat wilt) maar de rest regelt de camera voor je. Vergeet niet om je foto’s geregeld te controleren op de gebruikte sluitertijd en daarbij ook bewegingsonscherpte.

Ben je eenmaal comfortabel met het gebruik van de Diafragmavoorkeuzestand en ken je de belichtingsdriehoek, dan is het tijd om verder te kijken naar de M-stand. Maar alleen als je dat zelf wilt of wanneer de omstandigheden daarom vragen!