Werken met Natuurlijk Licht

Schrijven met Licht

Het woord fotografie is afgeleid van het Grieks en betekent zoiets als ‘schrijven met licht’. En dat is een goede omschrijving. Een foto is gemaakt van het licht dat via de lens de camera binnenkomt en terecht komt op de sensor (of: fotofilm). Zonder licht heb je niets. Breed gezien zijn er twee soorten licht: natuurlijk en kunstmatig.

Natuurlijk licht, waarover dit artikel gaat, komt van de zon. De hoeveelheid en de kwaliteit hangen af van waar je bent, de weersomstandigheden en het tijdstip op de dag. Wij, jij en ik, als fotografen, moeten eeuwige studenten zijn van het licht. Steeds maar weer het bestuderen van de lichtomstandigheden en leren begrijpen waarom het licht zich gedraagt zoals het zich gedraagt. 

Pas dan kun je goed begrijpen hoe het licht je foto beïnvloedt. En hoe je het meeste voordeel er uit haalt. Hoe beter je het licht begrijpt en hoe het van invloed is op je foto’s, hoe beter je foto’s worden. En hoe beter jij als fotograaf uit de bus komt. 

Om je hierbij een handje te helpen heb ik een aantal dingen op een rijtje gezet. De meest voorkomende types natuurlijk licht en hoe je daar het beste mee om gaat. En zo het meeste voordeel doet.

Hard Licht

Het licht van de zon op een vol zonnige dag is hard licht. Het is intens, sterk en direct en het laat diepe schaduwen met harde overgangen zien. Midden op de dag, speciaal in de zomer, is hard licht gewoon lelijk. Foto’s maken moet je op zo’n moment gewoon vermijden als het kan. 

Hard licht is nog het beste aan het begin van de dag, kort nadat de zon is opgekomen of juist aan het einde van de dag, vlak voor zonsondergang. Fotografen noemen deze momenten ook wel het ‘gouden uur’, vanwege de kwaliteit van het licht. Bij een heldere lucht zal het licht alsnog hard zijn, maar een stuk beter dan midden op de dag. Op zo’n moment komt het licht ook vanaf een lichtbron die vanuit een kleine hoek op het onderwerp schijnt. Hierdoor komen vormen en texturen beter naar voren. Daarom is het een beter moment dan midden op de dag.

Zacht Licht

Zacht licht beschrijft het type licht dat je vind in de schaduw of op een bewolkte dag. Elke schaduwovergang heeft dan zachte randen. Zacht licht, zeker op een bewolkte winterdag, kan er best wel grijs en mat uit zien, zonder enige potentie om te fotograferen. De sleutel om zacht licht te begrijpen is dat het heel weinig contrast heeft. Het is feitelijk de tegenhanger van het harde licht direct van de zon. 

Zacht licht is in principe zeer geschikt om mensenfoto’s te maken, speciaal portretten. Wanneer je buiten portretfoto’s maakt op een zonnige dag, zoek dan ook eens een beschaduwde plek en maak daar ook foto’s. Je zult zien dat de resultaten een stuk beter zijn. Zacht licht is ook erg geschikt voor het maken van foto’s in de bossen, voor stillevens en bloemen. Op een bewolkte dag voorkom je beter dat je de lucht meeneemt in je beeld. Het komt er vrijwel altijd wit uit.

Tegenlicht

Dit is een favoriet van mij als het gaat om natuurlijk licht. Tegenlicht krijg je wanneer de lichtbron achter je onderwerp is. Tegenlicht heeft, net zoals hard licht, heel veel contrast. En net als bij hard licht is het bij tegenlicht ook zo dat de beste foto’s in het gouden uur gemaakt worden. Dus bij het begin en einde van de dag. In alle andere gevallen is tegenlicht van de zon gewoon veel sterk en heeft teveel contrast. 

Tegenlicht werkt goed bij landschappen, portretten en architectuur. Het is een krachtig, stemmig en suggestief type licht. Zeer dramatisch ook, zeker wanneer het gecombineerd wordt met bepaalde weertypes, zoals nevel of mist. 

Het is wel absoluut vereist dat je lens brandschoon is bij het gebruik van tegenlicht. Dit omdat het licht direct op het voorste element terecht komt en zo flares veroorzaakt. Soms zijn flares onvermijdelijk. Is dat het geval, maak er dan het beste van door deze flares goed op te nemen in de compositie. Maak het zo dat het er als het ware in hoort, in plaats van een ongelukkig optredend bij-effect.

Dramatisch Licht

Dramatisch licht krijg je bij dramatische omstandigheden. Dat klinkt erger dan het is. Denk hierbij aan bijvoorbeeld een stevige storm die opkomt. Of het licht dat je ziet net na een stevige storm, wanneer de wolken langzaam oplossen. Of wanneer de zon net even door de wolken heen schijnt op een buiige dag, zeker wanneer het ook nog eens vlak bij zonsondergang is. 

Dramatisch licht is ideaal om landschappen te fotograferen. Of de zee. Of architectuur. Vrijwel alles wat buiten is. Kom je een keer een setting tegen die verlicht wordt door zulk dramatisch licht, neem die kans dan waar en maak zoveel mogelijk foto’s zolang het licht er nog is. Want dramatisch licht is er meestal maar heel kort, en het komt niet snel terug.

Zonsopkomst en zonsondergang

Tijdens de zonsopkomst en de zonsondergang is het licht vrijwel altijd erg mooi en vol van kleur. Het kan zich voor doen als elke vorm van licht die ik hiervoor heb genoemd – hard, zacht of dramatisch. Als de zon onder is, heb je altijd te maken met tegenlicht. De lichtomstandigheden wisselen op deze momenten erg snel, dus laat geen tijd verloren gaan. 

Ongeacht het onderwerp zijn zonsopkomst en zonsondergang de mooiste momenten om foto’s te maken. En dat geldt al helemaal voor landschappen en kustlandschappen, de zee dus. Maar zoals al eerder gezegd, vergeet ook de architectuur niet. Dit is gewoon de tijd die je moet hebben om suggestieve foto’s te maken, heel stemmig en vol met sfeer. 

Dit is het soort licht dat reisfotografen enorm waarderen, omdat het vrijwel alles gewoon mooi laat zien. Professionele landschapsfotografen weten deze tijd van de dag te waarderen. Niet voor niets zie juist die fotograferen vroeg uit hun bed komen. Want dan is het de tijd! Meer nog dan bij zonsondergang, want dat is voor iedereen wel binnen handbereik. Maar in de vroege ochtend, dan maak je platen die de meeste anderen niet maken.

Interieurs met Natuurlijk Licht

Je kunt het natuurlijk licht wat door de deuren en ramen naar binnen komt heel goed gebruiken om interieurs te fotograferen. Belangrijk is wel dat je goed aandacht besteed aan de richting van het licht. Want zelfs op een bewolkte dag kan het vrij hard licht zijn wanneer het direct door de deur en ramen naar binnen komt. Gebruik je open deuren en ramen in je foto, dan zal het al snel overbelicht zijn, vanwege het verschil met het interieur. 

Het mooie van dit soort licht is dat het heel dramatisch en stemmig kan zijn, helemaal in een oud gebouw. Je kunt deze lichtproblemen oplossen door gebruik te maken van de HDR techniek (High Dynamic Range). Daar moet je van houden. Niet iedereen vind het even realistisch, omdat je al snel elk detail ziet. Soms moet je dingen aan de verbeelding overlaten.

Licht gebruiken

Denk volgende keer wanneer je gaat fotograferen een goed na over het natuurlijk licht. Past het bij je onderwerp? Zou het licht beter zijn op een ander tijdstip van de dag of bij andere weersomstandigheden? Het zou heel goed kunnen dat je een locatie vaker moet bezoeken, wanneer het licht anders en beter is om het beste uit die locatie te halen. 

Als je maar één ding uit dit artikel onthoudt, laat het dan dit zijn: natuurlijk licht is op zijn best bij het begin en het einde van de dag. Dit zijn echt de beste momenten om een foto te maken. Heb je dat nog nooit eerder gedaan? Probeer het dan echt eens uit. Wacht daar niet mee. Niet zal de kwaliteit van je foto’s zo veranderen!